Οι επιστήμονες θεωρούν το έντονα αυξημένο σωματικό βάρος ως τη μεγαλύτερη νέα απειλή για την παγκόσμια Υγεία. Εκτός από τη θνησιμότητα, η νοσηρή παχυσαρκία υποβαθμίζει την ποιότητα της ζωής και συνοδεύεται συχνά με βαριές ψυχολογικές επιπτώσεις.
Σήμερα δεν μιλάμε πλέον γενικά για παχυσαρκία. Κληρονομικότητα, σύγχρονος τρόπος ζωής στις πόλεις και κακές διατροφικές συνήθειες έχουν συμβάλλει στην ανάπτυξη επίσης της εφηβικής και παιδικής παχυσαρκίας. ακόμη και η ιατρική απέκτησε νέα ειδικότητα την βαριατρική.
Η βαριατρική είναι η ιατρική επιστήμη που ασχολείται με τη νόσο της παχυσαρκίας και τη θεραπεία της και ασκείται από ιατρούς εξειδικευμένους στις παθήσεις του μεταβολισμού. Επειδή η παχυσαρκία είναι πολυπαραγοντικό νόσημα, η άσκηση της βαριατρικής απαιτεί οργανωμένα τμήματα με εργαστήρια και υποστήριξη διαφόρων ειδικοτήτων (ενδοκρινολογία, ψυχολογία, διατροφολογία, χειρουργική).
Τα στατιστικά στοιχεία δίνουν την ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης όπως αυτή διαμορφώνεται.
Παιδική παχυσαρκία
Το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα είναι από τα υψηλοτέρα στην Ευρώπη. Αυτό κατέδειξε έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με τίτλο “WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI)”.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η παιδική παχυσαρκία παραμένει μείζονα απειλή τόσο για την ατομική όσο και για τη δημόσια υγεία, αφού σχετίζεται με πληθώρα σωματικών και ψυχολογικών διαταραχών, που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία και διατηρούνται και στην ενήλικο ζωή.
Εφηβική παχυσαρκία
Στοιχεία – σοκ για την παχυσαρκία στην εφηβική ηλικία και για τον αγώνα που δίνουν καθημερινά χιλιάδες παιδιά για να «κρατηθούν» σε κανονικό βάρος, παρουσίασε μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα. Ένας στους πέντε εφήβους κάνει μονίμως δίαιτα, ενώ την ίδια στιγμή το 30% «βαθμολογεί» το σώμα του αρνητικά, με πλεόνασμα κιλών, και με τα κορίτσια να εμφανίζονται αυστηρότερα με το σώμα τους έναντι των αγοριών (στοιχεία από μελέτη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ιδρύματος Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ).
Ενήλικες
Σύμφωνα με στοιχεία που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Συνεργασίας Ιατρικής και Κοινωνίας, επί 28.000 ατόμων:
- 30% των Ελληνίδων γυναικών είναι παχύσαρκες (1η θέση στην Ευρώπη)
- 30% των Ελλήνων ανδρών είναι παχύσαρκοι (2η θέση στην Ευρώπη)
- 26% των αγοριών και 19% των κοριτσιών ηλικίας 6–17 ετών είναι υπέρβαρα
- Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας
- Η Κρήτη είναι η περιφέρεια της Ευρώπης με τα μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας
Δύο (2) σημαντικοί λόγοι να προσέχουμε το σωματικό μας βάρος
- Ιατρικός. Έχει αποδειχθεί ότι άτομα με φυσιολογικό σωματικό βάρος ζουν περισσότερο και αρρωσταίνουν σπανιότερα. Οι χειρούργοι συνιστούν στους ασθενείς τους να αδυνατίσουν πριν από την εγχείρηση, επειδή οι παχύσαρκοι παρουσιάζουν περισσότερες επιπλοκές. Ο θλιβερός κατάλογος των επιπλοκών και επιβαρύνσεων της παχυσαρκίας δεν σταματά στα προβλήματα καρδιάς. Η αρτηριοσκλήρωση, ο ζαχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, οστεοαρθροπάθειες είναι πολύ συχνότερες στους παχύσαρκους. Ο ανθρώπινος σκελετός δεν έχει σχεδιαστεί για να σηκώνει περιττά βάρη. Αν αναγκαστεί να το κάνει τότε πονάνε γόνατα και μέση.
- Ψυχολογικός. Η σημερινή κοινωνία όσο άδικο κι αν είναι, προδικάζει την προσωπικότητα του ατόμου από την εμφάνισή του. Ο παχύσαρκος δεν υποφέρει μόνο επειδή οι άλλοι τον βρίσκουν «διαφορετικό, μη ελκυστικό». Το ξέρει, το καταλαβαίνει ο ίδιος. Έτσι κλείνεται στον εαυτό του, αποφεύγει τις νέες γνωριμίες και σταδιακά εγκλωβίζεται σε όλο και πιο στενό κοινωνικό κύκλο. Αν είναι νέος, δυσκολεύουν οι σχέσεις του με το άλλο φύλο, ενώ οι επιπτώσεις της απομόνωσης είναι τραγικές τόσο στο επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο, όσο και στο ψυχολογικό και σεξουαλικό.
Δικαιολογίες των παχύσαρκων ατόμων
- Δεν έχω καλό μεταβολισμό!
Μεταβολισμός είναι ο μηχανισμός που καίμε τις τροφές μας. Ο ρυθμός μεταβολισμού όμως, μεταξύ φυσιολογικών ατόμων της ίδιας ηλικίας παρουσιάζει μικρές διακυμάνσεις. Η διαφορά βρίσκεται αλλού: στο γεγονός πως όλοι οι παχύσαρκοι τρώνε και περισσότερο φαγητό και λάθος είδος τροφής.
- Έχω θυρεοειδή
Βασικοί αδένες στο μεταβολισμό είναι τρεις: η υπόφυση, ο θυρεοειδής και τα επινεφρίδια. Φυσιολογικά, όταν ο θυρεοειδής υπολειτουργεί, παχαίνουμε. Όταν δουλεύει πολύ, αδυνατίζουμε. Στην πραγματικότητα είναι ελάχιστοι οι παχύσαρκοι που έχουν προβλήματα σ’ αυτόν τον αδένα. Το 99% των παχύσαρκων έχουν εντελώς φυσιολογικό θυρεοειδή.
- Δεν αθλούμαι
Η αλήθεια είναι ότι στην παχυσαρκία η σωματική άσκηση παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο. Αν τη συγκρίνουμε όμως με τα αποτελέσματα λουκούλειων γευμάτων, που τα σερβίρουμε στον εαυτό μας με το όνομα «κοινωνικές συγκεντρώσεις», καταλαβαίνουμε ότι βασική αιτία παχυσαρκίας είναι το φαγητό.
Άρα, κάθε φορά που παίρνουμε περισσότερες θερμίδες, παχαίνουμε. Για να αδυνατίσουμε πρέπει να αντιστρέψουμε τους όρους του παιχνιδιού. Δηλαδή να καίμε περισσότερες θερμίδες απ’ όσες παίρνουμε. Ο φυσιολογικός τρόπος να καίμε θερμίδες είναι η σωματική άσκηση.
Συνεχής δίαιτα
Οι δίαιτες της μόδας, ή δίαιτες γιο-γιό, δεν θα σας βοηθήσουν να αδυνατίσετε μακροπρόθεσμα. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ρυθμός με τον οποίο ο οργανισμός διασπά τις τροφές και τις χρησιμοποιεί – μια διεργασία που ονομάζεται «θερμογένεση» μειώνεται λόγω του στρες από τη συνεχή δίαιτα, κι έτσι είναι αδύνατον να χάσετε βάρος και να μην το ξαναπάρετε.
Οι δίαιτες αστραπή δίνουν μόνο βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Οι περισσότεροι ξαναπαίρνουν το αρχικό τους βάρος και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Η εξήγηση σ’ αυτό είναι απλή.
Όταν το σώμα χάνει βάρος, κάθε κύτταρο λίπους του σώματος συρρικνώνεται. Χάνει όγκο. Όταν το άτομο παχαίνει, τα λιποκύτταρα, ή φουσκώνουν ή πολλαπλασιάζονται. Ο αριθμός τους δηλαδή, στη δεύτερη περίπτωση, μεγαλώνει. Απ’ τη στιγμή όμως που θα πληθύνουν ουδέποτε ο αριθμός τους μειώνεται. Στο αδυνάτισμα ελαττώνεται μόνο ο όγκος κάθε λιποκυττάρου, ποτέ το πλήθος!
Οι ιστοί έχουν μνήμη, η οποία οδηγεί στην επιστροφή του οργανισμού στα προηγούμενα επίπεδα βάρους. Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν στην Ηνωμένες Πολιτείες, διαπιστώθηκε ότι απαιτούνται 10 ημέρες για κάθε περίπου 1 κιλό, ώστε να διακοπεί αυτός ο κύκλος. Εάν χάσετε 10 κιλά, απαιτούνται 120 επιπρόσθετες μέρες για να επιτύχετε σταθερότητα βάρους.
Δεν υπάρχουν “απαγορευμένες” τροφές
Ζάχαρη, γλυκά, μπανάνα, ψωμί και ζυμαρικά είναι μερικά μόνο από τα τρόφιμα που πολλοί χαρακτηρίζουν ως «απαγορευμένα» όταν βρίσκονται σε δίαιτα.
Ουσιαστικά, πρόκειται για έναν ακόμη διατροφικό μύθο, ο οποίος όχι μόνο δε συμβάλλει στην επίτευξη απώλειας βάρους, αλλά μπορεί και να την εμποδίσει.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως δεν υπάρχουν «απαγορευμένα» τρόφιμα σε μια δίαιτα, παρά μόνο «λάθος» ποσότητες. Και αυτό, γιατί η ποσότητα κατανάλωσης ενός τροφίμου είναι ο κύριος παράγοντας που θα προσδιορίσει τη συνολική πρόσληψη θερμίδων.
Το μυστικό της επιτυχίας
Απότομες αλλαγές στη δίαιτα έχουν άμεσες επιπτώσεις στο σωματικό βάρος. Δίαιτες εξαιρετικά φτωχές σε υδατάνθρακες και λάδι, έχουν παρενέργειες, επειδή είναι εξαιρετικά φτωχές σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Τα άτομα υποφέρουν από μεγάλη κατάπτωση. Γίνονται νευρικά, ευερέθιστα.
Πλήρης ή σχεδόν πλήρης στέρηση τροφής είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για το ανθρώπινο σώμα. Βέβαια το άτομο χάνει βάρος. Ο μεταβολισμός του όμως, βρίσκεται σε μια επικίνδυνη κατάσταση που λέγεται κέτωση. Αυτή είναι μορφή μεταβολικής δηλητηρίασης.
Το μυστικό της επιτυχίας βρίσκεται στην αναμόρφωση των διατροφικών συνηθειών. Δηλαδή το άτομο να εκπαιδευτεί διατροφικά. Τα νέου τύπου διατροφικά προγράμματα, δεν βοηθούν απλά στην απώλεια βάρους αλλά φροντίζουν το άτομο να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και παράλληλα το εκπαιδεύουν να αποκτήσει καλές διατροφικές συνήθειες.
Πηγές: Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας
www.iatronet.gr, www.wikipedia.org, www.naftemporiki.gr
“Γιατρικά της Φύσης”, Enrique Garza, εκδόσεις ΚΡΙΤΟΝΟΥ
“είσαι ό,τι τρως”, Δρ. Τζίλλιαν Μακίθ, εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ
Αποσπάσματα από το βιβλίο “Είμαστε ό,τι τρώμε”, Καθ. Παθολογίας Παν. Αθηνών Στέφανος Καραγιαννόπουλος, εκδόσεις ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ